Kimyasal bileşiklerin adlandırılmasını; Anorganik bileşiklerin ve organik bileşiklerin adlandırılması adı altında 2 bölümde inceleyeceğiz.
Anorganik bileşiklerin adlandırılması bileşiği oluşturan elemetlerin türüne göre 3’e ayrılır.
1.Metal (geçiş metalleri hariç)-Ametal bileşikleri:
Bu tür bileşiklerde metal ve ametal yalnızca bir bileşik oluşturabilir Bu tür bileşikler okunurken önce (+) yüklü iyonun sonra da (-) yüklü iyonon adları okunur.
Mono, di,… gibi ön ekler kullanılmaz.
K2O: Potasyum oksit (Di potasyum monomoksit değil)
Al2O3: Alüminyum oksit (Di alüminyum tri oksit değil)
2.Geçiş metali-Ametal bileşikleri:
Geçiş metalleri (B grubu elementleri) genellikle birden fazla değerliğe sahip elementlerdir. Bileşik okunurken bu değerlik mutlaka
belirtilmelidir.
FeCl2: Demir (2) klorür (ferro klorür)
FeCl3: Demir (3) klorür (ferri klorür)
3 .Ametal-Ametal bileşikleri:
2 farklı ametal atomu arasında genellikle birden fazla bileşik oluşur. Bu tür bileşikler adlandırılırken mono, di,…gibi ön ekler kullanılır.
NO2: Azot dioksit ( Birinciden bir tane varsa mono kullanılmaz)
N2O: Di azot monoksit
N2O5: Di azot penta oksit
Organik bileşiklerin adlandırılmasında aşağıdaki kurallara uyulursa adlandırma kolayca yapılır.
1. Bileşikte en uzun zincir bulunur ve bileşik bu en uzun zincirin türevi gibi düşünülür
Öğrencilerin çok yaptığı bir hata en uzun zinciri ya yatay ya da düşey sırada aramalarıdır. En uzun zincirin bir parçası yatay, diğer parçası da düşey sırada olabilir.
En uzun zincir hangi bileşik ise adlandırma o bileşiğin adı ile biter. (Üniversite sınav sorularında bu özelliğe dikkat ederek birkaç şıkkı eleyebilirsiniz.)
2. En uzun zincir üzerindeki karbon atomları numaralandırılır. Takılan grup hangi uca yakınsa o uçtaki karbon atomunun numarası 1 olur.
1 ve 2’deki bilgileri bir örnekle pekiştirelim.
Yukardaki örnekte en uzun zincir 5 karbonlu değil 6 karbonludur. Takılan gruba (-CH3) göre numaralandırma yapılırsa grup 3 nolu karbona bağlı olur. Bundan dolayı maddemiz 3-metil-heksan diye okunur.(2-etil-pentan diye okunmaz.)
3. En uzun zincir üzerinde aynı gruptan birden fazla varsa -di, tri,… ön ekleri kullanılır.
4. En uzun karbon zincirine farklı gruplar takılmış ise herbirinin bağlı olduğu karbonun numarası ve grubun adı yazılır. Karbon atomuna numara verilirken grupların alfabetik sırası göz önüne alınır.
Alkenler adlandırılırken çift bağ yapan karbonun numarası en küçük olacak şekilde düzenleme yapılır. Yani öncelik gruplarda değil çift bağdadır.
Yukardaki bileşik 4-metil-2-heksan diye okunur.
Hem grup, hem de fonksiyonel grup varsa öncelik fonksiyonel grubun olduğu karbondadır. (Fonksiyonel grup bölümünü okuyun)
Yukardaki bileşik 2-klor-4-pentanon diye değil, 4-klor-2-pentanon diye okunur.
<Adhezyon Kuvveti – Allotropi >